ဝင္ဂကူမန္ဒဵလုပ္ဍဳင္ေသံ အလန္အ႒မ

ပ႐ူဒဒွ္ဂကူမန္ေသံတအ္ ေကာ္ခဵစ"မန္တဿိ"ဂွ္ ဆက္လၛတ္အာပၜန္စိုအ္ .....

 စပ္ကုႝဝင္ဂကူမန္ဒဵလုပ္ဍဳင္ေသံဂမၜဳိင္ဝြံ တၜမူလိက္ေႀတံဂွ္ သမၲီဟြံဒးတုဲ ဓမံက္ထၞးကုႝညးခ်ဴလိက္ဟြံမာန္ဂွ္ ေအင္ဒုင္သၜးအေခါင္ညိ။ လိက္ဏအ္အဲဂြံဗွ္လဝ္ အပႜဲလိခ္ကှပ္လုႝဂွ္ သမၲီဟြံဒးရ။ လဿဳဟ္ပတိုန္ထၞးဏာပႜဲဗြဟ္(post)ဏအ္ဂွ္ ခ်ဴဆာဲေကတ္လဝ္နကုႝတဲ ပႜဲလိခ္အုပ္စဿတ္သမၲီတုဲ ဟြံဂြံရံင္လအ္ဂွ္ လိခ္ဇကုခ်ဴစြံလဝ္ဂွ္ ဇကုေကႅင္ဗွ္ဟြံဒး ဒှာဲလၛဳႝႏြံမံင္တုဲ ယဝ္ရတက္လဝ္မအကၡရ္ေစွ္ကုီ၊ ေဝါဟာေယာင္ယာကုီ ညာတ္မၢး ဘိုင္ဗေပင္ပေလဝ္ကုႝညိဂွ္ အာတ္မိက္ဒုင္ဏာဂုဏ္ နကုႝဗြဟ္ဏအ္ရ။

ဒဵလုပ္ဍဳင္ေသံ အလန္အ႒မ (သာသနာ - ၂၃၅၈)

      

            အဆက္ဨကရာဇ္ဍဳင္အင္ဝတအ္ဂွ္ ေဗၜအာအခိုက္မှိဟ္၊ ၿပံင္သၜာဲစိုတ္ေလာဲေကြံေကြံရ။ ညးဂွ္ဟုီကၜာမၢး ပေတွ္အေရဝ္ညးဂွ္ရ။ ဟြံကူဗၥာရဏာလၲဴဓဝ္ဍာံရ။ ကာလမြဲတၛဲ ဂကူေ႐ွ္ေသွ္ၿဗဳီဟိႏၵဴသာထာန္ မှဳံယဿဳ " တၜညးပေထာင္"ရံင္စလက္သဏ္ေဗဒင္လၸာ္ဟိႏၵဴ သာထာန္တုဲ ဂရင္ပၲီဨကရာဇ္အင္ဝရ။ "ဗုဒၶဘာသာက်ာ္ႀတဲဂွ္ ေခတ္ကာလအိုတ္အာယ်၊ ပၲဳိန္ဒဒွ္ခမ႘ကုႝသင္တအ္ကုီ၊ ပူဇဵေ႐ွ္ေသွ္က်ာ္ႀတဲ မြဲဇကုဓဝ္ကုီ ဟြံေထက္ရ။ ခမ႘သင္အခိင္ခါတၛဲဏအ္ေလဝ္ ေဒၢတ္ပဋိပတ္(ဝိနယ)ခမ႘သင္ဟြံမြဲတုဲ၊ ေ႐ွ္ေသွ္ပူဇဵဟြံေထက္ရ။ ဒွ္ဒိ႒ိ အႏၲရာဲေရာင္" ဂွ္ ထပက္အေရဝ္ကုႝသဿိင္အင္ဝရ။

        သဿိင္အင္ဝဂြံမိင္ေကတ္ အေရဝ္ထပက္ဂကူဟိႏၵဴဂွ္တုဲ ဟြံခ်ပ္ဗၥာရဏာမြဲသာ္ ေထင္ဂးဒွ္ဍာံတုဲ မြဲအလန္ဓဝ္ ေဖ်ံပဿိင္ကုႝ အမာတ္ေဇှာ္တအ္ လေလာင္ၾတးလၲဴခမ႘သင္ဗမာကုီ၊ မန္ကုီ သုီဖအိုတ္ကုႝရာံတိတ္ေထာံ နကုႝအဝုႝရ။ ခမ႘လုႝမြဲဟြံရာံမၢး ရပ္ဍဳႝဍဳိက္ပ်ဲပ်ာံရ။ ကာလဂွ္ အလုံဍဳင္ဗမာမြဲ သုီကုႝ ခမ႘သင္ပႜဲဍဳင္မန္ ႏြံသဿဝ္တဲဨကရာဇ္အင္ဝဂွ္ ဒးရာံတိတ္ေထာံအိုတ္ရ။ ခမ႘သင္မေ႐ွ္ေသွ္ေပၲဟ္ေကတ္ဓဝ္ သာသနာက်ာ္ႀတဲတုဲ ကၜတ္ၿဂိပ္တိတ္မံင္ပႜဲမၛးဍဳင္ဒိ႒ိတအ္ အလုံဂၜးတိအိုတ္ရ။

             ကာလဂွ္ ဂကူမန္အမာတ္ေသနာပတိတအ္ကုီ၊ ခမ႘သင္တအ္ကုီ သုီကုႝမှိဟ္ကၜဳိဟ္ခၜင္ဂမၜဳိင္ မှဳံတန္တဵ ဒဿံင္ပႜဲဍဳင္မုဟ္တဿအ္ကုီ၊ သုီကုႝဍဳင္တှဟ္ဟ္တအ္ဂွ္ ညာတ္ေကတ္သဿိင္ဍဳင္အင္ဝ ေကတ္အခို္က္ဒိ႒ိ ေဗၜတ္ကုႝတြံ ပါင္က်ာ္ႀတဲပ႙ုေရာင္ဟုီဂးတုဲ ဟြံမိက္ဆက္မံင္သဿဝ္တဲဗမာအိုတ္ရ။ ဟိုတ္ဂွ္ရ ပႜဲသကၠရာဇ္သာသနာ ၂၃၅၈၊ လက္ထက္ဨကရာဇ္"ေသာမ္ေဍတ္ဗုဒၶလုက္ဠာနဖါလာဲ" (အဆက္-၂)ဍဳင္ၐင္ကံက္ဂွ္ မဒွ္လဿိဟ္ဒၥာံ၊ ကႜဳိပ္သၠဳိပ္မန္ သဿိင္သတ္ၐဵညးမခ်ပ္ကူဂြံဒဵလုပ္ဍဳင္ေသံကၜာအိုတ္ဂွ္ ဂြံလိက္ေကႅင္နင္ႏူညးစဍဳင္ကာမၼရ႘တုဲ ေပၠာံေပၠဝ္ဂြံမှိဟ္ ဗှတ္ဂၜဳိင္ကုႝလၛီ၊ သုီကုႝဒပ္ပှာန္ဖဍဳိ္က္ဗေပင္ကုႝလြဟ္ေသနာတ္ ဇဿာပ္ပ္မှိဟ္ရ။

          တုဲဒွ္ဇက္လုပ္အာေကတ္ကႜဳိပ္သၠဳိိပ္ဗမာ မှိဟ္ကုႝလဝ္အမိင္ခမ႘သင္တအ္ ရာံတိတ္ဂွ္တုဲ ဂစိုတ္ေကၜံရ။ တုဲပံင္ေပၠာံဂြံမှိဟ္ ဇက္လုပ္ဍဳင္ေသံ လၸာ္ဍဳင္ကာမၼရ႘ကုီ၊ လုပ္ကၜဳင္လၸာ္ဍဳင္"ဥထာဲဌာန႘"ကုီ၊ လုပ္ကၜဳင္လၸာ္တက္ ကုီ သုီပိဍာန္ရ။ မိှဟ္ထံက္ဂလာန္ဗက္ကၜဳင္လကၠရဵေလဝ္ ႏြံဗြဲမဂၜဳိင္ရ။ အခိင္ကၜဳင္ဂွ္ေကတ္နင္စိင္ေခ်ံဂၜဵ ကၜိက္ဗြဲမဂၜဳိင္တုဲ ေကုာံ လြဟ္လက္နက္ဗြဲမဂၜဳိင္ကုီရ။ ဇဿာပ္မှိဟ္သြက္တဝ္ေစှဟ္ကုႝဒပ္ပှာန္ဗမာတအ္ ဗက္ကၜဳင္ လကၠရဵအိုတ္ရ။ သှာံဂွ္ပႜဲဂိတုပန္ ညးစဍဳင္ကာမၼရ႘ကုီ၊ ညးစဍဳင္ဥထာဲဌာန႘ကုီ၊ ညးစဍဳင္တက္ကုီ သုီပိဍဳင္ခ်ဴ ေကတ္လိက္ညးမြဲ - မြဲတှး လၲဴဒဒွ္ညးဒွ္ဒဒိုခ္တအ္ ယိုက္ေဂၜင္တာလ်ဳိင္ သုီအိန္ထံင္ ေကာန္ဂကူမန္ တအ္ ဒဵလုပ္အာဍဳင္ေသံသုီပိဍဳင္ရ။ ပတိုန္ဏာကုႝညးတၜတာလ်ဳိင္"ဝန္ေဇှာ္" အပႜဲဍဳင္တုဲ ထပ္ဆက္ကြာဲဏာကုႝ တၜညးဨကရာဇ္ဍဳင္ၐင္ကံက္ေတံရ။

            ဨကရာဇ္ေသံမိင္ေကတ္သာ္ဂွ္တုဲ ေဖ်ံပဿိင္ကုႝဨကရာဇ္"အႏုခ်ာဓိရာဇ္" ကုႝအမာတ္ေဇှာ္ဥပကာရ ပႜဲဝင္နန္ ကႜဳိက္ပ္တုဲ ေပၠာံမှိဟ္ကုႝေဇြာံမစှစ ဗြဲမ႐ုံဂပ္သုီဆုသုီဒယိုင္ သြက္ဂြံသိုင္ဒှာဲဝဲါဇူဒုီ ဒုင္တၜဳင္ရဲအိန္ထံင္ဂကူ မန္တအ္ရ။ ေဒံသဿိင္"အႏုခ်ာဓိရာဇ္" ကုႝအမာတ္ေဇှာ္တအ္ အခိင္ဇူဒုီပႜဲျဇပ္ကှာထး သိုင္လဝ္ဂတကြာန္ (သာံေခၚ)ဂွ္ ခ်ဴလိက္တက္လဝ္တဆိပ္ၾကာဨကရာဇ္ ေဖ်ံပဿိင္ကုႝညးစဍဳင္ ဥထာဲဌာန႘ ဂၜာဲေပၠာံေပၠဝ္ကုႝေဇြာံမ သြက္အိန္ထံင္ဂကူမန္တအ္ လဿိဟ္ပိဠက္ေပင္င္၊ ဒဵတိတ္ႏူဍဳင္မန္ သဿိက္မိက္ဂြံဗၵာဲစပါရမ႘ဨကရာဇ္ေသံ ဍဳင္ၐင္ကံက္တုဲ ဨကရာဇ္တက္နင္လိက္တဆိပ္ၾကာကုႝ ညးစဍဳင္ကာမၼရ႘ မှးဟုီလဝ္ပႜဲလိက္ဂွ္ "ကုႝညးစဍဳင္ကာမၼရ႘ ဒုင္တၜဳင္မင္မြဲလဝ္ဂကူမန္ကၜာညိ။ သြက္ဂကူမန္တအ္ ဂြံစသုင္ဂွ္ေလဝ္ ကုႝလဝ္ေဇြာံမ ဍဳိုက္က္ေပင္င္ညိ။ မင္မြဲရံင္စံင္လဝ္ဂကူမန္တအ္ ဒုႝကုႝဂြံအမိင္မှိဟ္စှးႏူဝင္နန္ ကၜဳင္ဒုင္ဏာဗစိုပ္ဍဳင္ၐင္ကံက္ ကၜာညိ" သာ္ဝြံ ခ်ဴျပင္နင္ရ။

            တုဲဂွ္ ဨကရာဇ္ေသံ ေဖ်ံပဿိင္ကုႝေကာ္ေပၠာံနင္ေကာန္ပှာန္လဿိဟ္ပန္လၛီေပင္င္ ကုႝပတိုန္ေကာန္သဿိင္ဥပရာ ဇာ(အယုက္ - ၁၃)သှာံ၊ လကၠရဵမဒွ္ဨကရာဇ္ "သုဝဏၰၐါန္ဠင္" မဒွ္ဂၜဳင္ဨကရာဇ္အာကၜဳင္ ဗုီေသှာတ္ေယန္သှာင္ ေႀတံရ။ ဂၜဳင္ဒပ္ပှာန္တအ္ဗက္အာ လကၠရဵဗြဲမဂၜဳိင္ တိတ္ႏူၐင္ကံက္တုဲ လုပ္အာၾကဳင္ "ၐင္ကံက္ယာဲ" ဇူဒုီအာပြဳိင္ပန္အခါတုဲ စိုပ္အာကြာန္ပက္ဖေရတ္ ဍဳင္ကာမၼရ႘ရ။

            တၛဲယးျပဟ္အခိင္ဇူဒုီဒဿံင္ပႜဲျဇပ္ကှာထးေဇှာ္ဂတကြာန္"ပက္ဖေရတ္"ဂွ္ ညးစဍဳင္ကာမၼရ႘ေကာ္ဘိက္နင္ ကႜဳိ္က္ပ္ပှာန္ေဇှာ္၊ သၠဳိပ္ပှာန္ေဇှာ္ - ေဍာတ္ဂကူမန္တအ္ ကၜဳင္ခစဂတမုခ္ေကာန္ဨကရာဇ္ေသံရ။ ေကာန္ ဨကရာဇ္ေသံဂွ္ ေဖ်ံလာဘ္ဗဇဵစပ္ကုႝထဝ္ၾသန္လွဳဲလွာ္ ဗြဳိက္လၲက္ဗြဲမဂၜဳိင္ ေကတ္တာလ်ဳိင္ဨကရာဇ္ေသံမေဖ်ံ လဝ္တအ္ဂွ္ ဍဳိက္ေပင္တုဲဒွ္အိုတ္ရ။ ရဲအိန္ထံင္ေကာန္ဂကူမန္တအ္ သုီညးဖအိုတ္ စိုပ္ကၜဳင္ဍဳင္ၐင္ကံက္ရဂွ္ ေကာန္ဨကရာဇ္ဂရင္ပၲီ ဨကရာဇ္ရ။ သၠဳိပ္ပှာန္ေသနာပတိေသံဂွ္ ေကာ္နင္သၠဳိပ္ပှာန္ မန္ သဿိင္သတ္ၐဵကုႝ သၠဳိပ္ဒပ္ေဇှာ္-ေဍာတ္တအ္ လုပ္ခစဨကရာဇ္ ပႜဲျပာသာဒ္ဝင္နန္ေဇှာ္ (ျပာသာဒ္ထာဲသာဝရိယ)ရ။ ဨကရာဇ္ေသံ ေဖ်ံလာဘ္ဗဇဵနာနာသာ္ လၲဴသၠဳိပ္ပှာန္မန္တအ္ ဗြဲမဂၜဳိင္သုီညးဖအိုတ္ရ။

            သဿိင္သတ္ၐဵဂွ္ ဨကရာဇ္ေသံပၲဳိန္ကုႝဒွ္ သဿိင္ဗညာအလုံဂကူမန္မြဲရ။ တုဲပၜန္ ေကာကုႝေဒံညးပိ သဿိင္ေဍာတ္-သဿိင္ထဝ္-သဿိင္ပၠဵတအ္ဂွ္ ပၲဳိန္ကုႝဗညာရာမာဥ္တံ႐ိုဟ္ဆီဝံသဂကူမန္ သုီ(သဿိင္သတ္ၐဵ)ပန္တၜ ႏြံဒဿံင္ပႜဲ ဍဳင္ေတံ စုႝကုႝဆက္ေကာန္စဵ-ေစက္တအ္ရ။ ဆီဝံသတၜတံ႐ုိုဟ္ ဗညာရာမာဥ္ညးပန္ဏအ္ဂွ္ ႏြံပႜဲစရင္ညးခ်ဴလိခ္ ဏအ္ နာဲ(ကသရ)ကူလာပ္ ႏူကုႝစစုႝကုႝလက္ထက္ လဿဳဟ္မြဲအဆက္ကုႝမြဲအဆက္၊ မြဲအဆံင္ကုႝ မြဲအဆံင္ ႏြံပႜဲဝင္ လိခ္သုီဖအိုတ္ရ။ 

            အခိင္ဂွ္ ဨကရာဇ္ေသံ ေဖ်ံကုႝဒှာဲဝဲါရဲအိန္ထံင္ေကာန္မန္ ပိဠက္တအ္ကုႝပၚမံင္ပႜဲသၛိ႒ာန္ပြဳိင္ဍဳင္"သာခန္" ကုီ၊ ပြဳိင္ဍဳင္"ခိန္ခါန္"ကုီ၊ ပြဳိင္ဍဳင္ "ပထုမ္ဌာန႘"ကုီမဒွ္ရ။ တုဲပၜန္ ေဖ်ံကုႝဝန္ေဇှာ္ ဌာနစုႝဒှာဍဳင္လၸာ္ပယ်ဳႝေႀတံ အယုဒၶယ ေကုာံ ဍဳင္နႏၴၐူရ႘ မတြံဂး "ၐါန္သာံေဒၚ"ဂွ္ ကုႝဗဒွ္ဍဳင္ "ပထုမ္ဌာန႘" ကုႝညးစဍဳင္ေဇှာ္ နခါန္ခိန္ခါန္ရ။

            ဟိုတ္ဂွ္ရ အခိင္ေတံဂွ္ ဍဳင္ပထုမ္ဌာန႘ ကုႝ ဍဳင္နခါန္ခိန္ခါန္ ဂွ္ စကၜဳင္ႏူဂွ္တုဲ ဒးမံင္သဿဝ္တဲဌာနဝန္ေဇှာ္ ဍဳင္ၐင္ကံက္ရ။ အခိင္ခါဂွ္ ဨကရာဇ္ေသံ ေဖ်ံလာဘ္ဗဇဵကုႝမန္တၜအိန္ထံင္ ရဲတန္တဵအာပႜဲဍဳင္ၐါဂွ္ မပၲံကုႝထဝ္ ၾသန္နာနာသာ္၊ သၠဝ္လးတိက္၊ခၐံက္ကြဳႝတုက္တိ သြက္ဂြံေကၜာန္စအာ ဗြဲမဍဳိက္ေပင္ရ။ ႏူဨကရာဇ္ေသံပၲိတ္ကုႝ တုဲ ဂကူမန္တအ္အခိင္ဂွ္ ေကာ္ခဵစသၠဝ္လးတိက္ဂွ္ "သၠဝ္ၐုက္" ၐုက္ဟုီဂွ္ အေရဝ္ေသံမှဳံအဓိပၸာဲ"ပၲိတ္"ရ။ ကြဳႝတုက္တိဂွ္ေလဝ္ မန္တအ္ေကာ္ခဵစ "ကြဳႝၐုက္" ရဵသာ္ဝြံကေပါတ္ကေညာတ္ေသံ မကုႝလဝ္ဒါန္ဂွ္ ဗေပင္စုတ္ အကၡရ္"ၐုက္"မြဲအကၡရ္၊ လကၠရဵအေရဝ္မန္တအ္ဂွ္ရ ဟိုတ္ႏူအကၡရ္"ၐုက္" လုပ္ကၜဳင္ပႜဲအေရဝ္မန္တုဲ အခိင္ဂွ္ ေသံတအ္ေကာ္ခဵစဂကူမန္ "မန္မာဲ" (မန္တဿိ) မဒွ္ရ။