လိက္ပတ္နူတမၜာ စိုပ္ေအဒ႘ ၈၀၀

လိက္္ပတ္

ပႜဲအရာမလၛတ္လိက္ပတ္မန္ (ဝါ) ပ႐ူဒဒွ္ဘဝမန္ဝြံ ကုတ္ေကၜအ္ မသုန္ဒကုတ္ အတိုင္ဗြဲသဿဝ္ဝြံတိုန္ ပတိုန္ထၞးမၢး ခိုဟ္ေရာင္ ညာတ္ေကတ္ရ။ မုဟိုတ္ေရာမၢး ႏူေခတ္တမၜာ စုႝကုႝစုိပ္ၐိုတ္ ေအဒ႘ ၈၀၀ ဂွ္လိက္မန္ မှံဳဗုီျပင္ အခဝ္တှဟ္ တုဲပၜန္ နကုႝဂၜိဳင္င္ဂၜင္င္ ဟြံဂြံဆုႝေကတ္ရ။ ႏူေအဒ႘ ၈၀၀ စုႝကုႝ ၁၂၀၀ ဂွ္ မိက္ဂြံပိုင္ျခာေကၜအ္မြဲအခိင္ရ။ ၐိုန္ရဍဳင္သဓုီ ဒးဒုင္ပလုီဏာကုႝသဿိင္ဗုကာံ ပႜဲသှာံခေရတ္ ၁၀၅၇ (ဍဳင္၄၁၉ ေဇွ္ ၁၁ မံက္တၛဲစန္)ကုီေလဝ္ လိက္မန္ဂွ္ သုီကုႝဟြံဒးဒုင္ပလုီ ဒှာဲမဂုႝလဟုႝေဟင္ ၿပံင္အာႏူသဓုီ စိုပ္ဗုကာံတုဲ ကာလလိက္ဗဿာမံက္ကၜဳင္တုဲ ၐိုတ္သှာံ ၁၂၀၀ ဂွ္ ေအဲျဇေစွ္အာတုဲ စှးလိက္မန္ဂွ္ ဒွ္အာလိက္ဗဿာရ။ ႏူဂွ္ စိုပ္သှာံခေရတ္ ၁၂၈၁ သကၠရာဇ္ဍဳင္ ၆၄၃ဂွ္ တၜညးမဂဒူ ကေလင္ပတန္ဍဳင္မတၲမတုဲ ဗြဲႀကဵလိက္မန္ ကေလင္ဂုႝလဟုႝတိုန္ပၜန္ စုႝကုႝစိုပ္ အခိင္သကၠရာဇ္ခေရတ္ ၁၅၃၀ ကာလတၜညးဒကာရတ္ပိ က်အာဍဳင္တုဲ လိက္မန္ေလဝ္ ေအဲျဇေစွ္အာသိုက္က္ရ။ သှာံခေရတ္ ၐိုတ္ ၁၁၄၉ (ဍဳင္ ၁၁၀၈)ဂွ္ ၐိုန္ရတၜညးဗညာဒလ ကေလင္ပတန္ဂြံဍဳင္မန္ မြဲဝါပၜန္ကုီေလဝ္ အခိင္ဂြံသၜဳင္ပခိုင္တိုန္လိက္မန္ဂွ္ ေအာန္တဵေကြဟ္ဟ္တုဲ စိုပ္သကၠရာဇ္ဍဳင္ ၁၁၁၉ ဂိတုပသာ္ ၅ ေစြက္ဂွ္ မန္ဟုီမၢး ဒးဒုင္ပလုီဖအိုတ္တုဲ လိက္မန္ဂွ္ ညံင္ရဵညးပိုတ္ေထာအ္႐ုိဟ္ကှက္ကုီ လုီလာ္အာအိုတ္ရ။

(၁) ႏူေခတ္တမၜာ စုႝကုႝ ေအဒ႘ ၈၀၀
(၂) ႏူေအဒ႘ ၈၀၀ စုႝ ကုႝ ၁၂၀၀။
(၃) ႏူေအဒ႘ ၁၂၀၀ စုႝကုႝ ၁၅၀၀။
(၄) ႏူေအဒ႘ ၁၅၀၀ စုႝကုႝ လဿဳဟ္။

ဇဿာပ္ဒကုတ္ဂွ္ ဒုင္သဇိုင္ ကုဗုီလိက္ မအခဝ္၊ ဒြက္ဝါက်တအ္တုဲ ပေသာင္ထၞးဏာ။ တုဲပၜန္ ပေရင္မှိဟ္မန္တအ္ဂွ္ ဒုင္သဇိုင္ ကုဘဝမှိဟ္မြဲ ႏူသၜးဂၜံဂဝ္ စုႝကုႝစုတိ- ဥပမာ အခိုက္ကှာနာနာ၊ ဗုီပေတွ္နာနာ၊ လညာတ္သမၲီနာနာ၊ ပေရင္ကေမၜာန္ဂယိုင္လမ်ီဳနာနာတအ္ဂွ္ ဆက္ခ်ဴလၛတ္အာေရာင္။

(၁) ႏူေခတ္တမၜာ စုႝကုႝ ေအဒ႘ ၈၀၀

 ဗုီေစန္ဆက္ကၜဳင္
အစာဝင္ဂ်႘၊အိက္ လုတ္ဟုီဂွ္ မန္တအ္ဂွ္ ဇက္ေစွ္ကၜဳင္ႏူေဒသၾကဳင္ယာန္သ႘ေတအ္ ဒွ္မာန္ေရာင္။ အစာလိက္ဘာသာၾကဳက္ ပါေမာကၡ အ႘၊ဂ်႘၊ပူေလဝ္ (Chinese and Indo-Eupropeans by E.G. Pulley blank, Professor of Chinese at the Cambridge University, (J.R.A.S pts 1-2, 1966) ဟုီ ယဿဳတမၜာယန္သ႘က်ာန္ဂွ္ က်ာန္ဂွ္ ၾကင္ ရဵသာ္ဝြံ ၾကဳက္တအ္ပတိတ္ဒဿံင္ရမ္သာင္အိုတ္ရ။ ဗြဲႀကဵ ဒွ္အာရမ္သာင္ က်ာန္ရ။ နကုႝဘာသာၾကဳက္မၢး ၾကဳင္ဂွ္ ဟဝ္ ရဵသာ္ဝြံပတိတ္ရမ္သာင္ရ။ ဟိုတ္ဂွ္ရ ဗြဲစဿတ္ ၾကင္ဝြံ ဒွ္အေရဝ္မန္-ခမာ မဂြံအဓိပၸါယ္ၾကဳင္ေရာင္။ တုဲပၜန္ ေကာန္ဂကူ မႏြံဒဿံင္အပႜဲေဒသဒုႝယူနာန္တအ္ဂွ္ တမ္႐ုိဟ္အေရဝ္ညးတအ္ ၾကပ္ဒဿံင္ကုႝမန္ဗြဲေလာန္ဂွ္ေလဝ္ ဂြံဆုႝေကတ္ရ။ ဟိုတ္ဂွ္ရ မန္တအ္ဂွ္ ေစန္ဆက္ကၜဳင္ ႏူေဒသၾကဳင္ယာန္သ႘ဂွ္ ဒွ္မာန္ေရာင္ဂွ္ တၛဲဏအ္ မှိဟ္တအ္ပေတွ္ေကတ္ရ။ ဆဂး လတူႏူဟုီ မန္ပု႙ကၜဳင္ႏူေဒသ ၾကဳင္ယာန္သ႘ဂွ္ အခိင္ကၜာေတအ္ မန္(ဗ႘ဇမန္) ပု႙ပဒတဵကၜဳင္ ႏူသၜဳင္က်ာဍဳင္ၾကဳက္၊ အိုတ္မြဲမုဟ္တကအ္အာယွအဂှဲမြဲမၢး သာတုဲ ဒးဂၜိဳင္ရ။ မုဟိုတ္ေရာမၢး ဗုီကေပါတ္ေႀတံမဂြံဆုႝေကတ္ ပႜဲေဒသၾကဳင္ယာန္သ႘ေတအ္ဂွ္ ပႜဲေဒသဍဳင္သဓုီေလဝ္ ဂြံဆုႝေကတ္မာန္ဒဿံင္ကုီရ။
ကြတ္ဂယိုင္လမ်ီဳ
နကုႝကြတ္ဗၛ တန္ကဿိဳန္တုဲတုႝေႀသာံဂွ္ မန္တအ္စေကၜာန္ဒဿံင္ ႏူသှာံဗြဲမလအ္ရ။ ဂြံဆုႝေကတ္ ဓရ႘ႏူေဒသၾကဳင္ယာန္သ႘မြဲမတုဲ အပႜဲဓရ႘ဂွ္ ႐ုပ္ေႀသာံႏြံဒဿံင္တုဲ ဒဒွ္ရ ေႀသာံဝြံ ဒွ္မှိဟ္ပႜဲေဒသဂွ္ စြံလဝ္ငၛဳဟ္မးေကြဟ္ဟ္ဂွ္ ဂြံတီေကတ္ရ။ ဓရ႘ဂွ္ ေကၜာန္လဝ္ ႏူလက္ထက္ ဘ႘သ႘ၐိုတ္ ၂၀၀၀ ေတအ္ရ။ ဗြဲႀကဵ သဿာသုေတသနပိစိ ကုႝ ေဂါမာန္ ၐံက္ခဲါ ပႜဲဗာန္ေခ်န္ (Bang Chiang) မဒွ္ဒှာဲမန္ေႀတံ လဿဳဟ္ပႜဲဍဳင္ေသံဂွ္တုဲ ဂြံဆုႝေကတ္ ဓ႐ုိတ္ကေပါတ္ဓ႐ုိတ္တအ္ရ။ ကာလစမ္ရံင္ဂွ္ အယုက္ဓ႐ုိတ္ဂွ္ ႏြံဒဿံင္သှာံၐိုတ္ အၾကာ ၃၆၀၀-၂၉၀၀ဗ႘သ႘ဂွ္ ဂြံတီေကတ္တုဲ ဒဒွ္ရ မန္တအ္ မံင္ကၜဳင္ဒဿံင္ ပႜဲေဒသမန္ေသံလဿဳဟ္ဂွ္ သှာံကၜာႏူဂွ္ တဿာလအ္ေရာင္ဂွ္ ဂြံတီေကတ္ရ။
ရံင္ကႝုကေပါတ္တအ္ဏအ္တုဲ မန္ပု႙ ႏူကၜာေခတ္ဟြံစဿတ္သမၲီဝင္ေတအ္ဂွ္ နဒဒွ္ကေမၜာန္ဗၛ ကေမၜာန္လဿဂွ္ ဂယိုင္တဵလမ်ီဳဂွ္ဟုီမာန္ရ။ မုဟိုတ္ေရာမၢး ဓ႐ုိတ္ဗြဲမဂၜိဳင္ဂွ္ ေကၜာန္လဝ္ နကုႝဗှဳဟ္ သြက္ဂြံဗာက္ထပက္ဂွ္ ဂြံတီဆုႝေကတ္ရ။
စခ်ဴကၜဳင္လိက္
ပႜဲအခိင္ဗ႘သ႘တအ္ဂွ္ မန္တအ္ စခ်ဴလိက္ရဟာဂွ္ ညးမြဲကုီ ဟြံတီရ။ အစာလုတ္ဟုီ မန္တအ္ဂွ္ စိုန္သကုီ ဆၐိုတ္ တုႝေႀသာံသဿးဟြံေသင္ သုီကုႝစိေစာန္လပၚဂၜဳင္ကၞင္ကုီတုဲ တတ္ကၞ႘ေဇှာ္တုဲ သြံရာန္ဗှိက္ ကုႝေအန္ဒိယ်တအ္ဂွ္ ေကၜာန္ကၜဳင္သှာံဗြဲမလအ္လရ။ ယဝ္အတိုင္အစာလုတ္ဟုီ ဒွ္ဍာံမၢး ကြတ္စဿတ္သမၲီမြဲမြဲ ကြတ္ခ်ဴသမၲီ စဿတ္သမၲီမြဲမြဲေလဝ္ ဒးႏြံလဝ္ကုီေရာင္။ ဆဂး ဟိုတ္ႏူဟြံခ်ဴသမၲီလဝ္ လတူအရာမလုီလာ္ဝါတ္ မပတံကုႝတဿအ္တအ္တုဲ ပု႙ဟြံဂြံဆုႝေကတ္ဟာ။ ဟြံေသင္မၢး ပု႙ဟြံဂြံဆုႝဏီဟာဂွ္ ဒးဒွ္မြဲမဲြသာ္တြႝဳရ။
ဗြဲႀကဵ စုက္လုက္ ကုေအန္ဒိယ်တုဲ လ်ဳင္ပေတွ္ကၜဳင္ဘာသာဟိႏၵဴကုီ သုီကုႝဗုဒၶဘာသာတုဲ လိက္ပိဋကတ္တအ္ဂွ္ ေကတ္နင္ဍဳင္မန္တုဲ လိက္တအ္ဂွ္ ခ်ဴလဝ္နကုႝအခဝ္ပလႅဝရ။ ဟိုတ္ႏူလိက္ပိဋကတ္တအ္ဂွ္ ခ်ဴလဝ္နကုႝအခဝ္ပလႅဝဂွ္ရ မန္တအ္ေလဝ္ အခဝ္ဇကုေႀတံတအ္ဂွ္ စကာေအာန္တုဲ  စႏူၐိုတ္ ေအဒ႘ ၄၀၀ ဂွ္ ဆက္စကာအာ အခဝ္ပလႅဝဒွ္မာန္ရ။ ဆဂး ရမ္သာင္မန္ဂွ္ ဟိုတ္ႏူဍိဳက္ေပင္ဒဿံင္ကုႝ သၨိဳင္ သာ သုီၐါတုဲ ဆၐိုတ္အခဝ္ပလႅဝသဿးဂွ္ ဟြံ႐ုံဂပ္တုဲ ညံင္ဂြံကိတ္ည႘ကုႝရမ္သာင္မန္ဂွ္ ထပ္ဗေပင္စုတ္လဝ္ အခဝ္မပတံကုႝ ၐ တအ္ရ။ ဟုိတ္ဂွ္ရ ပႜဲကာလမန္တအ္ စေကတ္အခဝ္ပလႅဝတုဲ ဗဒွ္ပတိုန္အခဝ္တဿိ သြက္မန္တအ္ဂွ္ရ တၜပညာမန္တအ္ဂွ္ မာန္ဒဿံင္ကြတ္ရမ္သာင္ သဒၵေဗဒ ေကြဟ္ဟ္ေရာင္ဂွ္ ဟုီေကတ္မာန္ရ။
ညံင္ညးမဟုီစ တိုန္သၜဳင္ဆုႝေသၛာဲ အာေသၛာဲတီဂၜိဳင္ကုီ မန္ပု႙ ဂြံအဆက္ ကုေအန္ဒိယ်တအ္ဂွ္ လိက္ပိဋကတ္ပိ ဗုဒၶဘာသာကုီ၊ လိက္ေဝဒဟိႏၵဴကုီ ကလိဂြံနင္တုဲ မအေရဝ္ မအခဝ္သင္သႀကိဳတ္တအ္ လုပ္စိုပ္အပႜဲအေရဝ္မန္ လိက္မန္တုဲ မေဝါဟာေလဝ္ ဂၜိဳင္တိုန္မြဲတဲဓဝ္ရ။ အေရဝ္မန္ဂွ္ ရမ္သာင္မြဲ မဂြံအဓိပၸါယ္မြဲဂွ္ ကလိဂြံနဲကဲသင္သႀကိဳတ္တုဲ ရမ္သာင္ၐါပဂပ္တုဲ ဂြံအဓိပၸါယ္မြဲတအ္ဂွ္ စမံက္ကၜဳင္ကုီ၊ အတိုင္သင္သႀကိဳတ္ဂွ္ လြ႘ဗၥကုီ၊ သုီသင္သႀကိဳတ္ သုီမန္ဗဂပ္တုဲ စကာကုီရ။ လိက္ပိဋကတ္၊ လိက္ေဝဒတအ္ဂွ္ ခ်ဴလဝ္လွဲလး ဍဳိက္ေပင္တဵဗြဲမေလာန္တုဲ ပႜဲလိက္မန္ဂွ္ လပၚအဘိဓရ္ကုီ၊ လပၚပုံဇာတ္ မပတံ ဇာတ္ေဇှာ္စွ္၊ ဇာတ္သဿတ္ ၅၅၀၊ ဓမၼပဒတအ္ ဗြဲမလွဲလး လုပ္ကၜဳင္ပႜဲလိက္ပတ္ရ။ ပဲါႏူဂွ္ပၜန္ လိက္ေဝဒ မပတံလိက္သဿိင္ရာံတအ္ေလဝ္ လုပ္ကၜဳင္ အပႜဲလိက္ပတ္မန္တုဲ လညာတ္သမၲီမန္ ပေရင္ပေတွ္မန္တအ္ မပေတွ္ဇုဇဗဵလတအ္ ဆက္ရံင္စံင္အာ ကေရာမ္ေကာန္ဇာတ္ေတှာဝ္ဇကု မဂြံအဓိပၸါယ္ေတှာဝ္ဗ႘ဇဂွ္ ဒွ္အဓိကဂွ္ကုီ (ကေလာ္သၛိ။ ကေလာ္ မဂြံအဓိပၸါယ္ ဝိညာဏ္)။ ဝါဒဟိႏၵဴ က်ာ္မေဖ်ဟ္သၢဳတ္သြာတ္ ဗွ္ဗှဳဟ္လ်ဳင္ပေတွ္က်ာ္မၢး က်ာ္ကုႝ႐ုီဗင္ဂွ္ကုီ၊ ဝါဒဗုဒၶဘာသာ အရာအိုတ္သုီဂွ္ တုဲတဵအပႜဲပေရင္ကေမၜာန္ဇကု ဇကုဂိုတ္ဂစာန္ဂၜိဳင္ ဇကုကလိဂြံဂၜိဳင္၊ အရာအိုတ္သုီဂွ္ ဒွ္အရာဟြံဗိုန္ဗတ္တုဲ ပစၥဳပၸန္လဿဳဟ္ဂွ္ ဒွ္အဓိကဂွ္ကုီ၊ ဝါဒပိသာ္ဝြံ ပံင္ပေကာံစုတ္ အပႜဲဂကူမန္တုဲ ဂကူမန္ဂွ္ ေဇှာ္ေမာဝ္တိုန္အာ ဗြဲမေလာန္ရ။
လညာတ္ပိေကာံေကၜာအ္အပႜဲမန္
လညာတ္ (ဝါဒ) မန္
လညာတ္ကေလာ္သၛိဝြံ ပႜဲအခိင္လဿဳဟ္ ဟုိတ္ႏူပု႙တအ္ ကၜိဳဟ္လဝ္ အဓိပၸါယ္မေဝါဟာ ကေလာ္ နကုႝဗုီတှဟ္ျခာတုဲ ညံင္ကုႝဒွ္အရာ မဒးေဖက္၊ ဒွ္အရာပေရအ္ပေရအ္မြဲရ။ ဆဂး ဗြဲစဿတ္ဝြံ ကေလာ္ဝြံ နကုႝအေရဝ္ပါဠိလုီမၢး ဝိညာဏ္ရ။ ဥပမာ ကေလာ္အပါေနာ္ ဟုီမၢး မဂြံအဓိပၸါယ္ ဝိညာဏအ္အပါေနာ္ရ။ ပႜဲကြာန္လၛႝဳဂွ္ ကေလာ္ဂွ္ နဒဒွ္ဝိညာဏ္ဂွ္ စကာဒဿံင္ဖိုဟ္ရ။ ဥပမာ စဿဂေစံကေလာ္ မန္ေဒသလၛႝဳတအ္ ေကာ္မစဿေယ်ာ္ေယ်ဝ္ Butterfly ဗဿာတအ္ေကာ္စ လိပ္ျပာ ရ။
ဗုီလညာတ္မန္တအ္ႏြံဂွ္မၢး ပု႙မှိဟ္တအ္ဂွ္ ႏြံၐါသာ္ ကေလာ္(ဝိညာဏ္) ကုႝ ဇကု (ခႏၶ)ရ။ ကေလာ္ဂွ္ ဒွ္အရာမလုပ္တုဲ ဇကုဂွ္ ဒွ္အရာမဒုင္လုပ္မံင္ရ။ ခႏၶတအ္ဂွ္ ဒွ္အရာမလုီလာ္မာန္တုဲ ကေလာ္(ဝိညာဏ္)ဂွ္ ဒွ္အရာမသၜဳင္ၿပဲ ဒွ္အရာမလုီလာ္ဟြံမာန္ ဒွ္အရာမဗိုန္ဗတ္လဿိဳန္အခိင္ရ။ အခိင္ရ အေငၛာပ္စိုတ္ မိက္လုပ္ဒွ္စုိပ္ အပႜဲ ဇကုမြဲမြဲမၢး လုပ္ဒွ္ရ။ တုဲပၜန္ ပု႙မှိဟ္တအ္ဂွ္ အရာမၾကပ္ေညာန္အိုတ္ဂွ္ ဒွ္ကေလာေကာေဒအ္ဇကုဂွ္ရ ဘဝကေလာ္(ဝိညာဏ္) မဒွ္ဘဝပရဲ မဟြံမြဲကုႝဒဒိုက္သှာဂွ္ေလဝ္ အပႜဲသၛိကဿိန္ကေလာဇကုေဟင္ တန္တဵတုဲ ကာလမိက္ဂြံလုပ္ယိုက္ေဂၜင္ အပႜဲပေရင္ဘဝမှိဟ္ပၜန္ေလဝ္ အပႜဲဂေကာံကေလာဇကုဂွ္ပၜန္ လုပ္ဒွ္ရ။ ဟိုတ္ဂွ္ရ ေကာန္ငၛာ္ဇကုမြဲမြဲဂွ္ ဒဒွ္ရဒွ္ဒဿံင္ အပႜဲဂေကာံမသဇကုဂွ္ရ သြက္ဂြံလြ႘လြတ္ ေကာန္ငၛာ္ဂွ္ကုီ ဟြံဒးၿဇိဳင္စိုတ္ တုဲပၜန္ အပါဇကုဂွ္ေလဝ္ ေကင္ဒွ္လဝ္ အပါဇကု ဟြံေသင္မၢး ကေလာဇကု မဒွ္မှိဟ္မေကင္လြ႘လြတ္လဝ္ဇကုတုဲ ကာလညးဗ်ဳေလဝ္ သြက္ဂြံဒးကေလင္လြ႘လြတ္ညးဂွ္ ဟြံျဇိဳင္စိုတ္ကုီရ။ ဟုီမြဲသာ္ပၜန္ လညာတ္ဒႆနမန္တအ္ဂွ္ စြံအ႐ုီလတူကေလာေကာေဒအ္ဂၜိဳင္ရ။ လေဆာဝ္ဝ္တှဟ္နဂြံဂေကာံကေလာေကာေဒအ္ သုီဖအိုတ္ ညးမှံဳဒဿံင္ နကုႝဇကု(ခႏၶ)တအ္ကုီ သုီကုႝညးဟြံမြဲကုႝသ႑ာန္ မႏြံဒဿံင္နဒဒွ္ဆကေလာ္(ဝိညာဏ္)ေဟင္တအ္ဂွ္ ပေကာံတုဲေလွ္ဒေယွ္ဂွ္ ေကာ္စေလွ္ကေလာ္ရ။
ဟိုတ္ႏူႏြံသာ္ဏအ္တုဲ မှိဟ္ဒးခ်ိဳတ္ဂွ္ ပဲါႏူဒးျပးဆာဲ ကုႝဂေကာံသၛိကဿိန္ဇကု နကုႝခႏၶကာယတုဲ ဟြံမြဲဂွ္ရ အၾကာမဒးစံင္တူ ဒးေဖက္ဂဿံက္ ဒဒွ္မခ်ိဳတ္ဂွ္ ေအာန္တဵေကြဟ္ဟ္ရ။
လညာတ္(ဝါဒ)ဟိႏၵဴ
ဗုီညံင္ရဵမန္ကုီ ဟိႏၵဴေလဝ္ ပု႙မှိဟ္တအ္ဂွ္ ႏြံၐါသာ္ ဝိညာဏ္ ကုႝ ခႏၶရ။ ဆဂး ဟုိတ္ႏူက်ာ္မဟာျဗီဳကုီ သုီကုႝက်ာ္သဿတ္ ဂၜိဳင္ကုႝလၛီႏြံဒဿံင္တုဲ ညးမလ်ဳင္ပေတွ္ ေဒၢတ္ဗက္ အတိုန္ဂၜံင္တရဵက်ာ္တအ္မၢး ကလိဂြံဖုႝတသိုက္ အပႜဲဘဝလဿဳဟ္ကုီ သုီကုႝဘဝပရလိုက္ရ။ ဒဒွ္ရသဿိင္ျဗီဳဗဒွ္လဝ္ ကတိုင္နရက္ သြက္ဟြံေဒၢတ္ဗက္အသံညးကုီ သုီကုႝဍဳင္သြဝ္ သြက္ညးမေဒၢတ္ဗက္ ပဿိက္ညးရ။ ဝိညာဏ္မြဲမြဲ ဂြံဒုင္စသိုင္ခိုဟ္ကုီ ဂြံဒုင္စသိုင္ပေရအ္ကုီဂွ္ တုဲတဵကုႝမဟာျဗီဳေဟင္တုဲ ဟြံေဆင္စပ္ကုႝ သၛိကဿိန္ဇကုရ။ မံင္ညံင္က်ာ္ဂြံဆာန္မၢး ကလိဂြံတသိုက္ရ။ ဆဂး ဇဿာပ္မှိဟ္ဂွ္ မြဲဗုီဟြံေသင္မြဲဗုီဂွ္ ေကင္ေကၜာန္လဝ္ ကေမၜာန္က်ာ္ဟြံဒးဂှပ္သဿးရတုဲ အရာအိုတ္ဂွ္ က်ာ္သမၲီဒးဒဿံင္ေရာင္ဂးတုဲ ေဖက္ဒးအာဒုင္နရက္တုဲ ေဖက္ခ်ိဳတ္ေကြဟ္ဟ္အိုတ္ရ။ တုဲပၜန္ ညံင္ဒုဟ္တအ္ဂြံေျပ ညံင္က်ာ္ဂြံဆာန္ဂွ္ေလဝ္ ကေမၜာန္ျပဝဗြဲမဂၜိဳင္ ပတိတ္ျဒဟတ္ ဖအိုတ္ျဒပ္တုဲ ပတုဲတဵအုိတ္ရ။
လညာတ္(ဝါဒ)ဗုဒၶ
လညာတ္ဗုဒၶဝြံ ဒွ္လညာတ္ မဒစုႝဒစး ကုဝါဒဟိႏၵဴတုဲ မံက္ဂတဝ္ကၜဳင္ဂွ္ရ အရာအိုတ္သုီဂွ္ ဒွ္အရာမဒွ္လုီဂြံဖအိုတ္ရ။ ဥပမာ ကြ႘ဟုီဂွ္ ပဂပ္လဝ္ နကုႝသၜာ တဝ္ကဿး ရိ တဝ္ေဒၛာဝ္ ဇံင္တုဲ ေကာ္ခဵစ ကြ႘မြဲရ။ ဆဂး ကာလပု႙႐ုိဟ္ေကၜအ္ဒှာဲညးကုႝညးတုဲမၢး ကြ႘ဟုီဂွ္ ဟြံမြဲရ။ ဟုီမြဲသာ္ပၜန္ အဲဂွ္(အတၲ) ဟြံမြဲရ။ ဟိုတ္ဂွ္ရ ပု႙မှိဟ္တအ္ဂွ္ ဝိညာဏ္ဟြံမြဲ ဇကု (ဆႏၶ)ေဟင္ရႏြံ။ ဇကုဂြံဖုႝခိုဟ္ကုီ ဇကုဂြံဖုႝပေရအ္ကုီဂွ္ တုဲတဵကုႝပေရင္ဂိုတ္ဂစာန္ကေမၜာန္ဇကု အပႜဲကာလပစၥဳပၸန္ဂွ္ေဟင္။ ဒဒွ္အတိက္တအ္ဂွ္ မုမြဲကုီ ဂြံတန္ၾကန္ေသွ္ကၜဳင္ အပႜဲလဿဳဟ္ဟြံမြဲ။ နကုႝလညာတ္ဝြံမၢး မှိဟ္မြဲဂ်ိဳင္ဒဿံင္မၢး ဝိညာဏ္ႏြံဒဿံင္တုဲ ကာလခ်ိဳတ္မၢး ဝိညာဏ္ေလဝ္ပၜိဳတ္ကုီတုဲ သြက္ဂြံဒးဂြိင္ကုႝဝိညာဏ္ဂွ္ဟြံမြဲရ။ ဆဂး အရာမစပ္ကုႝ႐ုပ္ကုႝနာမ္ၐါဝြံ ဒွ္အရာမပေသာင္ဟြံေလာဲမြဲတုဲ ဓဝ္ဗုဒၶဂွ္ ဒွ္အာဓဝ္ကုႝျဒဟတ္ကုႝခ်ိဳတ္တုဲ ဗြဲႀကဵ ဂၜိဳင္ကုႝေအာန္ဂွ္ ကေလင္ဒုင္ေကတ္တဲ လညာတ္ဟိႏၵဴပၜန္ရ။
လဿဳဟ္မၢး ဂကူမန္မြဲမၢး သုီလညာတ္ပိဂွ္ ေအာန္ကုႝဂၜိဳင္ ႏြံဒဿံင္ညိညဖအိုတ္ရ။ ဆဂး အပႜဲအရာဝြံတုဲတဵ လတူပူဂုႝတအ္ေဟင္တုဲ ဂြံဟုီမှိဟ္လုႝ လညာတ္လုႝႏြံဂၜိဳင္ဂွ္ ဝါတ္တဵေကြဟ္ဟ္ရ။ ဆဂး ဗြဲေယဘုယ်မၢး ပႜဲခမ႘သင္တအ္မၢး လညာတ္ဗုဒၶ ကုႝ လညာတ္ဟိႏၵဴသုီၐါ ဓလုီဖဍိဳက္လဝ္ဂၜိဳင္ဟုီမာန္တုဲ ပႜဲမှိဟ္ဓမၼတာမြဲမၢး လညာတ္ဟိႏၵဴ ကုႝ လညာတ္မန္ဂွ္ႏြံဂၜိဳင္ရ။
လိက္မဆုႝေကတ္မာန္ဂမၜိဳင္
ဂါထာမပၲံေယဓမၼာတအ္ဂွ္ ပႜဲဒှာဲဗြဲမဂၜိဳင္ ပႜဲဒှာဲဍဳင္ေသံလဿဳဟ္ကုီ သုီကုႝအပႜဲဍဳင္မန္လဿဳဟ္ ပႜဲဒှာဲဗြဲမဂၜိဳင္ဂြံဆုႝေကတ္တုဲ ပစၥယ္ ၂၄ ဂွ္ ပႜဲစက္သၜာ မဒွ္တဆိပ္ဗုဒၶဘာသာဂွ္ မေလပ္ခ်ဴစုတ္ရ။ စက္သၜာ ပစၥယ္ ၂၄ ဝြံ ၐိုန္ရဂြံဆုႝေကတ္ဒဿံင္ ပႜဲေဒသဍဳင္တှဟ္ မပၲံေအန္ဒိယ်တအ္ကုီေလဝ္ အခိုက္ဂြံခ်ဴစုတ္လိက္ အပႜဲကှင္တအ္ဂွ္ ပဲါႏူမန္တုဲ ဂကူတှဟ္တအ္ ဟြံေကၜာန္ကၜဳင္လဝ္မြဲအိုတ္ရ။ ဣဏအ္ဂွ္ ဒွ္ေတဿင္ဂကူမန္တအ္မြဲသာ္ကုီရ။
အခဝ္ေႀတံ ႏူဍဳင္ယူေရာပ္တအ္ဂွ္ တှဟ္နဂြံပုတ္ခ်ဴေလာဲသြာတုဲ နကုႝဗုီျပင္ေပှာန္ေဟင္ ခ်ဴကၜဳင္ရ။ ဆဂး မန္ပု႙ဂွ္ ႏူစခ်ဴေတအ္ဂွ္ရ နကုႝဗုီျပင္ခၞာဲခၞာဲခႜမ္ခႜမ္ဂွ္ ခ်ဴကၜဳင္ဂွ္ရ ကြတ္ပါန္ပုတ္မန္ဂွ္ စိေစာန္ကၜဳင္ဒဿံင္ ႏူတမၜာေတအ္ရဂွ္ ဟုီမာန္ရ။
လိက္မေဆင္စပ္ကုႝ လညာတ္တအ္ဂွ္ ဟိုတ္ႏူညးတအ္ ဟြံဂြံခ်ဴစုတ္လဝ္ လတူအရာမစြံလအ္လအ္ မပတံတဿအ္တအ္တုဲ အတိုင္မူေႀတံတအ္ဂွ္ ပု႙တအ္ဂြံဂၜာဲဆုႝ ဟြံေလာဲသြာကုီေလဝ္ လိက္တအ္ဂွ္ ခ်ဴေစၜာအ္ကၜဳင္ ပႜဲသၜ႐ုိတ္ ဗြဲေလဿင္င္တုဲ ခ်ဴေစၜာအ္မြဲအလန္ လညာတ္အစာေကှဟ္ လုပ္အာညိ ဂၜိဳင္ကုႝအလန္တုဲ လညာတ္တံဂွ္ ယအ္ေစွ္အာတုဲ လညာတ္အၾကာဂွ္ မေလပ္စဒွ္မာန္ရ။ ဆဂး ယဝ္ရပု႙တီလဝ္ လညာတ္ပိသာ္ လညာတ္မန္၊ လညာတ္ဟိႏၵဴ၊ လညာတ္ဗုဒၶပိဝြံ ပၚပဲါေကၜအ္မာန္ရ။
ဆဂါထာ သြက္ဂြံေဖႜာတ္ဂတမုက္က်ာ္တအ္ကုႝ လိက္မပစဿတ္သမၲီ စရင္တၜဒါန္ မဒါန္ မသၜးကုႝလဝ္က်ာ္ေဟင္ ညးတအ္ခ်ဴစုတ္လဝ္ အပႜဲတဿအ္တုဲ လိက္တဿအ္ပု႙မဆုႝေကတ္ဒဿံင္လဿဳဟ္ဗြဲမဂၜိဳင္ လိက္တဿအ္က်ာ္ဖရပထုံကုီ လိက္တဿအ္လာပ္ပူရ႘ကုီဂွ္ ခ်ဴလဝ္စရင္မဒါန္ ေကုာံတၜဒါန္ မသၜးလဝ္ ကုႝက်ာ္ရ။
ေတဿင္မြဲဂွ္ လိက္တဿအ္ထုီနာရာဲဂွ္ (အၾကာ ၆-၇ေအဒ႘) ခ်ဴလဝ္ ပ႐ူဗုီသဿိင္ကုႝမဟာဇန္တအ္ လုပ္အာပႜဲထုီဂွ္ ဂြံဆုႝေကတ္ ၿမဵသာ္ဝြံရ။
(ကၜာဲအခဝ္) ကႅန္အႏုရာဓပုရ ေကႅာအ္ ကုကႏၵရ္ ဇန္ဇိဟ္ ရန္ေလဟ္ ေကာမႛးေဍင္ပအုတ္ နာယသိနာဓဟာႏၶးေတာယ္ ေလာပ္ေဍယ္ေဝါအ္
(ကၜာဲနကုႝအဓိပၸါယ္မန္လဿဳဟ္) ကလန္(ဍဳင္)အႏုရာဓပုရ ေကၜာအ္ ေကာံကုဂှက်ာ္ (မဟာ)ဇန္ (သုီ)ဒေယွ္ေလွ္ ေကာမ္ကုေကာန္ဍဳင္တအ္ ပအိုတ္နာယသိနာဓ(ဗွ္ဗှဳဟ္ဂုန္က်ာ္) ဟန္ဂးတုဲ လုပ္ပႜဲဝြံ
လိက္ဝြံ ၐိုန္ရေဂၜအ္တဵေကြဟ္ဟ္ကုီေလဝ္ ဍိဳက္ေပင္တဵကုႝအဓိပၸါယ္ေကြဟ္ဟ္ရ။ တုဲပၜန္ ဒဒွ္ဘဝမှိဟ္ပႜဲအေခတ္ဂွ္ေလဝ္ မံက္ဂတဝ္ဒဿံင္ကုီရ။ ဥပမာ သဿိင္၊ ဂှက်ာ္၊ ညးဍဳင္ကြာန္တအ္ ေကာံေလွ္ဒေယွ္မြဲစြံ။ ဒဒွ္ဂ႘တဂွ္ စကာဒဿံင္ အပႜဲအရာသဘင္ကှာမြဲမြဲဂွ္ ဂြံတီညာတ္ေကတ္ သက္သ႘ခိုင္င္ကၜိဳက္က္ရ။ ဂ႘တသာ္လုႝ ဗုီလုႝညးတအ္ေလွ္ဂွ္ ၐိုန္ရညးဟြံခ်ဴဗဿံက္ထၞးလဝ္ေပင္င္ကုီေလဝ္ ယဝ္ရပု႙လၛတ္ေကတ္ ႐ုပ္တိ ႐ုပ္တဿအ္ႏူအခိင္ဂွ္ အပႜဲေဒသဂွ္မၢး ပု႙တအ္ဂြံတီေကတ္မာန္ရ။ ရံင္ကြိင္ကြိဳက္ညးတအ္မစကာကုီ၊ ဗုီျပင္ညးတအ္မမံင္ကုီမၢံ နကုႝမဂ႘တသာ္လုႝ ညးတအ္ေလွ္ေရာဂွ္ ပု႙တအ္ဆိင္ေကတ္မာန္ကုီရ။ တုဲပၜန္ ကယ်ိဳင္ကယ်ဝ္ညးတအ္ ဗုီလုႝေရာဂွ္ေလဝ္ ဂြံဆုႝေကတ္ ႏူကုႝ႐ုပ္တိ ႐ုပ္တဿအ္တအ္ကုီရ။