ဒဒွ္ ဝင္ပၜန္ဂတးမန္ေခတ္တဿိ ဗြဲခမှန္

(က) ႏူသှာံ 1948 စႝုစိုပ္ 1968

၁။ အလႝုအသ႘ဗဿာ မဟာဝါဒ႘ ဖ-ဆ-ပ-လ ဥဴႏူတအ္ လတူပြမဍႝဳဍိဳက္ကၜဳင္မံင္ဂွ္ သြက္ဂြံဒုင္တဝ္ေစှဟ္ ဂေကာံ ဒပ္စႝုဒှာ ေကာန္ဂကူမန္ ပါဲဟြံဗၜး ပႜဲဂိတုခႜဲသ႘ေပင္ (သှာံ - 1948 ဂိတုအဝ္ဂါတ္) ဂွ္ စပၲံ ဓမံက္ပတိုန္ကၜဳင္ ေပါဲဗတိုက္ ရပ္လြဟ္ရ။

၂။ ႏူတမ္ဝါဒိေတံဂွ္ ဂအံုဆာန္ဂကူတအ္ ခ်႘ဓရာင္ ဗြဲမစန္ၐန္ည႘သဿဟ္ ဟြံမြဲကၜဳင္ရ။ လက္ကရဵဂွ္ ပံင္ဗစိုပ္ကၜဳင္ ဗီုျပင္ဒပ္ပံင္ေကာံ မာန္ကၜဳင္တဲု ႏူဂွ္မြဲကဆံင္ ပႜဲသှာံ 1954 ေတံ နကႝုပၜတရဵပေရင္ဍဳင္ကြာန္ “ေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္” စန္ပေကာံတဲု ဆက္လုပ္ကၜဳင္ ေပါဲဗတိုက္မာန္ရ။

၃။ နကႝုတမ္ဒပ္ဒမၜဳက္ခ႐ိုင္တအ္ ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ ပႜဲခ႐ိုင္မတ္မလီုကႝု ခ႐ိုင္သဓီုမာန္ကၜဳင္တဲု ဒပ္ဒမၜဳက္ပြိဳင္ဍဳင္ တအ္ေလဝ္ ဓမံက္ပတိတ္ ခ်႘ဓရာင္မာန္ကၜဳင္ရ။ မြဲလပၚေတံဂွ္ တံင္တဲခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ ကႝုဂေကာံမဟာမိတ္ စတမ္ KNU တအ္ရ။

၄။ ပႜဲသှာံ 1958 ဂိတုဂ်ဴလာင္ဂွ္ နကႝုမူအလႝုအသ႘ ဖ-ဆ-ပ-လ ဥဴႏုတအ္ ပြမသၜာဲေကၜံလြဟ္ကႝု ဒ႘မဝ္ကေရၿဇ႘ ဂွ္တဲု ေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္ သၜာဲေထာံဗီုျပင္ေပါဲဗတိုက္ လုပ္အာအပႜဲဗြိဳင္ေသှာဝ္ ေဖ်ံေထာံလြဟ္ရ။

၅။ ပႜဲအခိင္ေတံဂွ္ နကႝုေပါဲဗတိုက္ရပ္လြဟ္ေဟင္ ဖန္ဗဒွ္ေကတ္ ကံကုသႝုမန္တအ္မာန္ေရာင္ ညးမပေတွ္ ေကတ္လဝ္ ကမၼတ႘ဗဟႝု နာဲယႈ႙ေက်န္ကႝု ညးတာလ်ိဳင္ ဥကၠ႒ပြိဳင္ဍဳင္ နာဲဓမၼေနတအ္ ပတန္ကၜဳင္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိတဲု တံင္တဲကႝု ရဲဘဝတုပ္တအ္တဲု ဆက္႐ုန္ဂစာန္ လုပ္ကၜဳင္ေပါဲဗတိုက္ရ။

၆။ ပႜဲသှာံ 1962 ဂွ္ ဒပ္ပှာန္ေနေဝန္တအ္္ သ႘အဝႝုတဲု ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ မှံဳမံင္ကႝုသၢံင္ေႀတံ ႏူေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္တအ္ ညးမဆာန္ဂကူ မပါလုပ္ကၜဳင္ ဂၜိဳင္တအ္ဝြံ အပႜဲေပါဲဆႝုဂဗတက္က်ာ သ႘ကၜ႘ၐိုဟ္လလံပႜဲဍဳင္ ကုကံင္ၿဇ႘ပၜန္ဂတး (ေတာ္လွန္ေရး ေကာင္စီ) သှာံ 1963 ဂွ္ နကႝုညးလုပ္ဂေကာံ ဒပ္ပံင္ေကာံ (မ-ဒ-ည-တ) ပါလုပ္သ႘ကၜ႘လဝ္ကီုရ။ ပႜဲအခိင္ေတံဂွ္ ပံက္ကၜဳင္ ခ႐ိုင္မတ္မလီု ေကုာံ ဒပ္ပှာန္ဒမၜဳက္ ပြိဳင္ဍဳင္ဂမၜိဳင္ (လွာ္ဒကွ္-ျဇပ္ဗု-မုဟ္ဍဳင္)မာန္ကၜဳင္ရ။

၇။ ပႜဲေကၜာံသှာံ 1965 ဂွ္ ညးအုပ္ကာေဗာ္ နဲဓမၼေန ကႜိဳက္ပ္တဲု နကႝုယဿဳေဗာ္ဟံင္ျပာ္ေကာန္ဂကူမန္ ပၚတိတ္အာရ။ ဇကုကႝုဇကု ဒးေသာင္ကလးကၜဳင္ကႝုလြဟ္ေလဝ္ ႏြံရ။ ပႜဲသှာံ 1966 ေတံဂွ္ ဂေကာံဗဗြဲဗက္ ဗီုတၜအဝႝုပှာန္ (အံင္ေက်ာန္၊ ဗဝ္ဏ႘ ေကုာံ အရ႘)တအ္ ၐါဂေကာံ ပၚတိတ္ကၜဳင္ အပႜဲဂေတွ္ျဇပ္ဗုေတံႏြံရ။ ဆဂး ပႜဲလက္ကရဵသှာံ 1968 ဂွ္ သၜဲကၜဳင္ဒပ္ လၸာ္ေရဝ္သဿဝ္က်ာ၊ က်ာ္ျမဟ္တအ္္ မာန္ကၜဳင္ရ။ ကၜာတဲဂွ္ ကု KNU ဂွ္ေလဝ္ ပံင္ေတာဲဒးခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ကီုရ။

(ခ) စႏူသှာံ 1969 စႝုစိုပ္ 1988

၈။ ပႜဲသှာံ 1970 ဂိတုေမေတံ ဂေကာံသြက္ဂြံပၜန္ဂတးကႝုအလႝုအသ႘ပှာန္ မမံက္ဒွ္ကၜဳင္ ဥဴႏုမကႜိဳက္ပ္ ေဗာ္ပါလ႘မာန္ ဒ႘မဝ္ကေရၿဇ႘တအ္၊ ေဗာ္ KNU တအ္၊ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိတအ္ ပံင္ေတာဲတဲု ဒက္ပတန္ကၜဳင္ နကႝုယဿဳ “ပေရင္ည႘သဿဟ္ကႝု ဗၜးၐးဂကူေကာန္ဍဳင္အရင္” (တ-ည-လ) တဲု ပႝုတဲုဗြဲမစိုပ္တရဵ ခ်႘ဓရာင္မာန္ကၜဳင္ရ။

၉။ ပႜဲသှာံ 1971 ဂွ္ ဂေကာံပၚတိတ္ ေဗာ္ဟံင္ျပာ္ေကာန္ဂကူမန္ (နာဲမန္ဍာံ - နာဲက်ဝ္အုင္) တအ္ ကေလင္ပံင္ကၜဳင္ကႝု ေဗာ္ပၜန္တဲု နကႝုခ႐ိုင္လဿိဟ္ ၂ ေကုာံ တံဒပ္ဗညာဓရာံ ဒက္ပတန္တဲု ကႝုခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ရ။

၁၀။ ပႜဲသှာံ ၁၉၇၁ ဂိတုအဝ္ဂါတ္ဂွ္ ေကၜာန္ဗဒွ္ကၜဳင္ သဘင္သ႘ကၜ႘ ကႜိဳက္ကႜိဳပ္ဗဟႝု ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ အလန္ပထမ မာန္ကၜဳင္တဲု ဒက္ပတန္ သီုကႝု “ဒပ္ပှာန္ဗၜးၐးေကာန္ဂကူမန္” မာန္တိုန္ကၜဳင္ရ။ ညးအုပ္ကာ ဂေကာံကႜိဳက္ပ္ပှာန္ ဗဟႝုဂွ္ နာဲပါန္သာရ။ မြဲလၸာ္ေတံဂွ္ နာဲမိုင္ေတန္ ညးမဒွ္ ေကင္ကာအပႜဲ (P-A) ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲယႈ႙ေက်န္ဂွ္ ကၜတ္ပတိတ္ဏာလြဟ္ ပၚတိတ္ ေဖ်ံကၜဳင္သၨိဳင္ လၸာ္ခ်ံင္ခ်႘ ဂေတွ္ပယ်ႝဳခ႐ိုင္ဗိက္ေတံေလဝ္ ႏြံရ။

၁၁။ ပႜဲသှာံ 1973 နာဲက်ဝ္အိင္ ကႜိဳက္ပ္ ဒပ္ကေလင္စဵဍဳင္မန္ ႏူေဒသေရဝ္ဂွ္ ကေလင္ပံင္ကၜဳင္ကႝုေဗာ္တဲု နကႝုတံဒပ္လဿိဟ္ ၃ ပံက္ဗတိုန္ ကႝုခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ရ။ မြဲအဆက္ဂွ္ နာဲက်ဝ္အုင္ ႏူတံဒပ္ဗညာဓရာံတအ္ ပၚတိတ္အာ လပၚျဇပ္ဗုေတံတဲု လၛႝဳေဖ်ံလြဟ္ကႝုသှႏြံရ။ နဒဒွ္ ညးအုပ္ကာ ဂေကာံကႜိဳက္ပ္ပှာန္ဗဟႝုဂွ္ ကႝုလဝ္တာလ်ိဳင္ကႝု ကုနာဲနလႅာ (ဗၜးႏူထံင္တဲု ညးမကေလင္စိုပ္ကၜဳင္ ပၜန္ဂတး၊ ကမၼတ႘ဗဟႝု ေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္) ရ။

၁၂။ ပႜဲသှာံ 1974 ဂွ္ အလႝုအသ႘ပှာန္ မ-ဆ-လ တအ္ ဓမံက္ပတိတ္ တြႝဳရးမန္ ဆယဿဳသဿးဂွ္ရ။ ေကၜာန္သၸ သၻင္သ႘ကၜ႘ကႜိဳက္ပ္ဗဟႝု အလန္တတိယ (သှာံ 1975) နာဲနလႅာ မဒးဒုင္႐ုဲစွ္ နဒဒွ္ ညးအုပ္ကာနာနာ (ကမၼတ႘ဗဟႝုေႀတံ၊ ေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္) တဲု ဒုင္ဒဝ္ကၜဳင္ ပှာန္ထၸက္ထပိုတ္ ပန္ထပိုတ္ (ျဖတ္ ၄ ျဖတ္) တအ္ရ။ နဒဒွ္ ညးအုပ္ကာ ဂေကာံကႜိဳက္ပ္ဗဟႝုဂွ္ ႐ုဲစွ္ကႝုတာလ်ိဳင္ ကုနာဲထဝ္မန္ရ။

၁၃။ ပႜဲသှာံ 1976 – 77 တအ္ဂွ္ နာဲေလန္ေထာန္၊ နာဲယႈိင္ ႏူကႝုတံဒပ္ခ႐ိုင္တအ္ေလဝ္ကီု နာဲက်ဝ္အိင္ ကႜိဳက္ပ္ တံဒပ္လဿိဟ္ ၃ ဂအံုဗြဲမဂၜိဳင္တအ္ေလဝ္ကီု ပၚတိတ္လၸာ္ေဒသေရဝ္တဲု ညံင္ဂြံဂြံ တိဍာ္တှဟ္ျခာ အာတ္မိက္ ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ရ။ တုဲပၜန္ နာဲပါန္သာ ညးမဒွ္ ကမၼတ႘ဗဟႝု ဒးဒုင္ေကတ္အေရဝ္ နကႝုဒုဟ္ ဖံက္ပကဝ္ ေစဝ္ေပှာန္ေဗာ္ဂွ္ အာပံင္ေထာံကႝု ဂေကာံပၚတိတ္ ႏူေဗာ္တံပၜန္ရ။ ဒဿာႏူဒွ္ကၜဳင္သာ္ဏအ္ဂွ္ရ ႐ုပ္သ႘ေထာံ ဒပ္ဖအိုတ္ (သီုဒပ္လြဟ္ေဇှာ္) ကေလင္ပေကာံပံက္ပတန္ ကႝုခ်႘ဓရာင္ နဒဒွ္ တံဒပ္ဒမၜဳက္ ေဂတ္ေဂင္ခ႐ိုင္ မြဲတံဒပ္ကႝု ဒပ္ဒမၜဳက္ပြိဳင္ဍဳင္တဲု ေဗာ္ညံင္ဂြံဒတူလိုင္တန္တဵမာန္ ဒးဂစာန္ကၜဳင္ရ။ လတူရဲပၚတိတ္တအ္ဂွ္ နကႝုလြဟ္ ဒးေကတ္ကၜဳင္အေရဝ္ရ။

(ဂ) စႏူသှာံ 1981 စႝုစိုပ္ 1990

၁၄။ ပႜဲသဘင္သ႘ကၜ႘ေဗာ္ အလန္ပထမ (သှာံ 1980) ဂွ္ ဆႏၵဟြံတုပ္သဿဟ္ညးသၠအ္တဲု ပႜဲ 1981 ဂွ္ ေဗာ္ထကးကၜဳင္ ၐါလြးရ။ ညးအုပ္ကာနာနာ နာဲနလႅာ ဆက္ကႜိဳက္ပ္ ပၜအာတရဵေဗာ္တုဲ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ နာဲနလႅာကႜိဳက္ပ္ကႝု နာဲယႈ႙ေက်န္ကႜိဳက္ပ္ သာ္ဝြံဒွ္ကၜဳင္ရ။ ပဋိပကၡရပ္လြဟ္ ဇကုကႝုဇကုေလဝ္ ဗြဲမေအာန္စိုတ္ ဒွ္ကၜဳင္ရ။

၁၅။ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ နာဲနလႅာ ကႜိဳက္ပ္ဂွ္ ပါလုပ္ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ ပႜဲဒပ္ပံင္ေကာံ (မ-ဒ-တ) ရ။ ပႜဲ 1982 ဒပ္နာဲထဝ္ဂြ႘ (ယႈ႙ထုက္) ပၚတိတ္အာ ႏူတံဒပ္ ဗညာဓရာံကၜာေတံဂွ္ ကေလင္ပံင္ကၜဳင္ကႝု ေဗာ္ပၜန္ဂွ္ရ ကေလင္ဒက္ပတန္ကၜဳင္ တံဒပ္ဗညာဓရာံကႝု တံဒပ္ဒမၜဳက္ ခရိုင္မတ္မလီုတအ္ရ။

၁၆။ ပႜဲသှာံ 1987 ၾကပ္အိုတ္ မြဲကေရာံကႝု ဒပ္ပံင္ေကာံ (မ-ဒ-တ) ဗိုင္ပည႘ကႝုလဝ္ဂွ္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ၐါလြး ကေလင္ပံင္ဂြံညးသၠအ္ရ။ သဘင္သ႘ကၜ႘ေဗာ္ သှာံ 1988 ဂွ္ ကေလင္ေဖ်ံစြံသၸေထာံ အလန္ပထမတဲု ႐ဲုစွ္ကႝုပၜကၜဳင္တရဵ ကု နာဲယႈ႙ေက်န္ (ဥကၠ႒) ၊ နာဲနလႅာ (ဒု-ဥကၠ႒) ၊ နာဲေထန္ (ညးအုပ္ကာနာနာ) ၊ နာဲရႆ (ဖက္ေဆာ ညးအုပ္ကာ နာနာ) ၊ နာဲထဝ္မန္ (ညးအုပ္ကာ ဂေကာံကႜိဳက္ပ္ပှာန္) ရ။

၁၇။ ပႜဲသှာံ 1988 ဂိတုဂ်ဴလာင္ဂွ္ ဒွ္ပဋိပကၡ ရပ္လြဟ္ကႝု KNU ဂေတွ္ ေဒသက်ာ္ပိေတံတဲု ေပါဲဗတိုက္လအ္ပြိဳင္ (၂၇) တၛဲရ။ ျပးခှာန္အာ သီုေဒသလၛႝဳတအ္ရ။ ႏူကႝုဒပ္ပံင္ေကာံ (မ-ဒ-တ) တအ္ေလဝ္ကီု ႏူမိႆဟာဲတှဟ္ တအ္ေလဝ္ကီု ဗိုင္ပည႘ကႝုဂွ္ရ ေဒါံကၜဳင္ပန္ေပွာ္ရ။ လတူျပႆနာ ေဒသတိဍာ္ဂွ္ နကႝုမူ ကြာန္ဇကု ဇကုအုပ္ဓုပ္ သာ္ဝြံ ေသာင္ကလး ပည႘ဂြံယာယ႘ရ။

၁၈။ ပႜဲသှာံ 1998 ဂွ္ ဒးဆုတ္တိတ္ေထာံ ႏူဗဒိုပ္ဗဟႝု ေဒသက်ာ္ပိေတံရ။ မြဲလပၚဂွ္ ဒပ္ (MDA) ႏူခ႐ိုင္ဗိက္ေတံ ကၜဳင္ပံင္ေကာံကႝုေဗာ္ရ။ လကၠရဵအကာဲအရာေတံဂွ္ ကႝုေတာဲဗဂပ္စုတ္ ပႜဲတံဒပ္ဒမၜဳက္ခ႐ိုင္ ခ႐ိုင္မတ္မလီု၊ ခ႐ိုင္ထဝါဲ၊ ခ႐ိုင္သဓီု၊ ခ႐ိုင္ဗိက္တဲု ပၚပရး ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ရ။

(ဃ) စႏူသှာံ 1991 စႝုစိုပ္ 1996

၁၉။ ပႜဲသှာံ 1992 ဂိတုဒ႘ေျဇန္ဗာ ေကၜာန္သၸကၜဳင္ သဘင္သ႘ကၜ႘ေဗာ္ အလန္ဒုတိယရ။ စႏူသှာံ 1993 ဂိတုဒ႘ေျဇန္ဗာဂွ္ သြက္ဂြံေဒါံပန္ေပွာ္ ဆႝုဂဗသ႘ကၜ႘ကႝု အလႝုအသ႘ပှာန္ (န-ဝ-တ) အလန္ပထမ ပႜဲ႒ာန္ဂအုပ္ပှာန္ ရးအဂှဵ ဍဳင္မတ္မလီုေတံရ။

၂၀။ ပႜဲသှာံ 1995 ဂိတုေဂ်ာန္ 29 ဂွ္ ဆႝုဂဗသ႘ကၜ႘ကၜဳင္ မရႏုက္ကႝု ပန္ဝါတဲု စပတမ္ကြာ္ကၜဳင္ လတူဂၜံင္ ေဒါံပန္ေပွာ္ ဓဝ္ၐိုဟ္လလံရ။ လတူပေရင္ဂွ္ သၸကၜဳင္ဒတန္ ပႜဲသဘင္သ႘ကၜ႘ေဗာ္ အလန္တတိယ သှာံ 1996 ေတံတဲု ဆက္ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ရ။ ပႜဲသဘင္သ႘ကၜ႘ဂွ္ ႐ုဲစွ္ပတိုန္ဂေကာံ ကမၼတ႘ ေရင္တၜဳင္ေကင္ကာဗဟႝု ဥကၠ႒ - နာဲယႈ႙ေက်န္၊ ဒုဥကၠ႒ - နာဲေထန္၊ ညးအုပ္နာနာကာဗဟႝု - နာဲရႆ၊ ဖက္ေဆာညးအုပ္ကာနာနာဗဟႝု - နာဲဟံသာ၊ ဂေကာံကမၼတ႘ ေရင္တၜဳင္ေကင္ကာဗဟႝု နာဲဆာန္တိ၊ ညးအုပ္ကာကမၼတ႘ပှာန္ နာဲထဝ္မန္၊ ဖက္ေဆာညးအုပ္ကာကမၼတ႘ပှာန္ - နာဲအံင္နာင္တအ္ရ။ ပႜဲသှာံဂွ္ရ ဒွ္ကၜဳင္ေကန္ဂေကာံ (UNPO) ဂေကာံသၸစှးကႝု ဂကူဟြံမြဲကႝုဍဳင္ရ။

၂၁။ လတူပဝ္လသ႘ ေဒါအ္ပန္ေပွာ္ကုအလႝုအသ႘ပှာန္ဂွ္ တံဒပ္လဿိဟ္ ၄ ခ႐ိုင္ဗိက္ေတံ ဒုင္တဲဟြံမာန္တဲု နာဲဆာန္ဍဳင္ ေကုာံ နာဲအံင္ကႜိဳက္ပ္ ပၚတိတ္အာရ။ ဒွ္ဗတိုက္ကႝု ဒပ္အလႝုအသ႘ပှာန္တဲု ျခာဟြံလအ္ ေဖ်ံေထာံလြဟ္ အိုတ္ရ။

ကမၼတ႘ဗဟႝုမြဲတၜ

(ဂ်ာေနဝ္ ဍဳင္မန္တဿိ ေလဿင္ - ၂၆၊ လဿိဟ္ - ၁ ရ။)